BỆNH ĐỐM VẰN TRÊN LÚA

Sâu - bệnh hại trên lúa

BỆNH ĐỐM VẰN TRÊN LÚA

Còn được gọi là bệnh Khô vằn (Sheath blight disease), bệnh gây hại quanh năm và làm giảm năng suất....

Còn được gọi là bệnh Khô vằn (Sheath blight disease), bệnh gây hại quanh năm và làm giảm năng suất đáng kể nếu không có biện pháp quản lý tốt. Có tư liệu ước lượng thất thu do bệnh gây ra khoảng 20% năng suất.

I/ Cách nhận diện bệnh:

Bệnh Đốm vằn gây hại trên bẹ, trên lá và cả trên gié lúa. Triệu chứng đặc trưng của bệnh là vết bệnh bị ngấm nước, hình cầu đến hình bầu dục hoặc thuôn dài không đều, vết bệnh từ xám đến nâu nhạt với rìa nâu trên bẹ lá và phiến lá.

Trên bẹ lúa, lúc đầu vết bệnh có hình bầu dục đến trái xoan, dài khoảng 1cm và có màu xanh xám. Sau đó vết bệnh lớn dần, dài 2-3cm và biến dần thành hình dạng không đồng đều.

Hình 1: Sự lây lan của vết bệnh điển hình

Tâm của vết bệnh có màu trắng xám, viền chung quanh màu nâu (Hình 1), vết bệnh lan lớn dần theo chiều dọc của cây lúa, hướng tiền dần lên phía ngọn. Kích thước vết bệnh và màu sắc vết bệnh thay đổi tùy thuộc vào điều kiện thời tiết. Trong điều kiện thời tiết ẩm ướt, vết bệnh lan rất nhanh và có sợi nấm mọc ra trên vết bệnh (Hình 2). Vào buổi sáng sớm, nếu quan sát kỹ sẽ thấy sợi nấm mảnh mai mọc ra từ vết bệnh, dài đến vài cm và có thể xâm nhập vào bẹ lúa lân cận khi tiếp xúc được.

Hình 2: Trong điều kiện ẩm ướt, vết bệnh sinh ra sợi nấm có màu trắng

Vết bệnh có thể lan lên lá lúa và tạo thành vết bệnh trên lá thông qua sự tiếp xúc giữa các lá lúa.

Nhiều hạch nấm được hình thành trên vết bệnh hoặc bên cạnh vết bệnh. Hạch nấm là những khối sợi nấm đan xen nhau được bao phủ bởi các lớp kỵ nước, không thấm nước do nấm tiết ra. Chúng gắn chặt với nhau và dễ dàng tách ra khỏi cây khi trưởng thành. Hạch nấm có hình cầu tương đối, xuất hiện riêng lẻ có đường kính 1-3 mm hoặc liên kết lại với nhau tạo thành khối lớn hơn. Các hạch nấm này rất dễ rơi xuống nước ruộng. Đây là bộ phận lưu tồn và lây lan của bệnh Đốm vằn (Hình 3).

Hình 3 : Hạch nấm được hình thành trong các bẹ và lá bị nhiễm bệnh

II/ Tác nhân gây bệnh:

Bệnh Đốm vằn do nấm Rhizoctonia solani (teleomorph: Hanatephorus cucumeris), thuộc lớp nấm đãm.

Ngoài đồng ruộng, nấm bệnh tồn tại ở giai đoạn sinh sản vô tính, và ở giai đoạn này nấm gây bệnh đốm vằn chỉ sinh ra hạch nấm

Đây là loại nấm đa ký chủ, tức là có khả năng ký sinh gây hại cho rất nhiều loại cây trồng.

Hình 4: (a), (b) và (d) các triệu chứng bệnh khô vằn điển hình. (c) Hạch nấm hình thành trên cây bị nhiễm bệnh nặng. (e) Phát triển sợi nấm từ xơ cứng.

III/ Sự lây lan, xâm nhiễm và gây bệnh:

Bệnh đốm vằn lây lan bởi hạch nấm hoặc lây lan từ rơm rạ mắc bệnh và từ cỏ dại có ở ven bờ ruộng

Hạch nấm sinh ra từ vết bệnh ở bẹ hoặc lá lúa, nhanh chóng rơi xuống nước ruộng và nổi trên mặt nước. Hạch nấm sinh ra những sợi nấm nhỏ mọc tia ra xung quanh. Sợi nấm thường len vào mặt trong của bẹ lá lúa để xâm nhập vì nơi đây lớp tế bào biểu bì của bẹ lúa có vách mỏng, mềm hơn phía ngoài

Vết bệnh Đốm vằn thường xuất hiện đầu tiên ở vị trí mớm nước của cây lúa (nơi tiếp giáp với nước) rồi lan dần lên trên phía ngọn cây.

Vết bệnh nhỏ dạng vết thấm nước thường xuất hiện sau khi sợi nấm xâm nhập vào biểu bì bẹ lúa khoảng 1 – 2 ngày.

Trường hợp ruộng không có nước (lúc thu hoạch) hạch nấm rơi trên mặt đất và lưu tồn trên đất ruộng trong thời gian nhiều tháng, có thể lên tới 20 tháng, và đây sẽ là nguồn gây bệnh cho vụ sau.

Rơm rạ có mang vết bệnh rơi vãi trên ruộng; Cỏ dại ven bờ ruộng có mang bệnh;… đều là nguồn lây bệnh.

Với cách lây lan này, khi vụ lúa trước có bệnh Đốm vằn thì vụ lúa kế tiếp chắc chắng sẽ bị bệnh và có khuynh hướng nặng hơn vụ trước do sự lưu tồn và tích lũy hạch nấm từ vụ trước.

IV/ Ảnh hưởng của điều kiện ngoại cảnh:

Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện ẩm độ cao và nhiệt độ cao. Ở ĐBSCL, bệnh Đốm vằn gây hại nặng vào vụ Hè Thu và Thu Đông do ảnh hưởng của nhiệt độ và do đây là mùa mưa nên ruộng lúa luôn ẩm ướt.

Ruộng lúa được xạ với mật độ cao, lúa giáp tán sớm sẽ tạo ẩm độ cao và thích hợp cho sự phát triển, lây lan của nấm bệnh.

Ruộng bón nhiều phân đạm thích hợp cho bệnh phát triển sớm, bón phân lân với lượng quá cao thúc đẩy sự phát triển của nấm bệnh, bón phân kali giúp giảm sự phát triển của bệnh.

Natri có thể ức chế sự phát triển của nấm gây bệnh Đốm vằn. Do đó vùng đất bị nhiễm mặn ít bị bệnh hơn vùng ngọt.

Bệnh Đốm vằn phát triển rất nhanh sau khi cây lúa trổ bông.

V/ Quản lý bệnh:

1/ Ngừa bệnh:

Nên chọn các giống ít nhiễm.
Làm đất kỹ để chôn vùi rơm rạ có bệnh và hạch nấm xuống sâu trong đất, giảm cơ hội để hạch nấm và rơm rạ có bệnh tiếp xúc với lúa mới gieo sạ nhằm giảm thiệt hại do bệnh gây ra (Hạch nấm và rơm rạ có bệnh chỉ khi nào nổi trên mặt nước và tiếp xúc với bẹ lúa mới gây xâm nhiễm được).
Gieo xạ với mật độ vừa phải.
Không bón nhiều phân đạm, sử dụng bảng so màu lá lúa để bón phân.
Thường xuyên dọn sạch cỏ xung quanh bờ ruộng.
Ngăn chặn hạch nấm từ kênh, mương theo nước tưới vào ruộng bằng cách sử dụng lưới ba lớp chặn ngang đầu đường nước vào ruộng.

2/ Trị bệnh:

Có nhiều loại thuốc có hiệu quả cao với bệnh Đốm vằn: Validamycine, Iprodione, nhóm Triazole (gồm difenoconazole, propiconazole, hexanconazole, cyproconazole), nhóm azoxystrobine,…

Phun thuốc ngay khi phát hiện bệnh, sử dụng theo liều lượng được hướng dẫn, phun thuốc kỹ để thuốc xuống đến tận gốc là nơi bệnh đang gây hại.

VI/ Sản phẩm của Nông Dược Toàn Cầu:

1/ Cặp gói NATOFULL 525SE – STAR SUPER 20SL

Natofull 525SE chứa 2 hoạt chất đặc trị đạo ôn và diệt trừ nấm bệnh hiệu quả là: Hexaconazole (100g/l) + Tricyclazole (425g/l).

Starsuper 20SL chứa 2 hoạt chất trừ cả nấm và vi khuẩn: Kasugamycin (19g/l) + Polyoxin (1g/l)

Thuốc đặc trị bệnh trên Lúa:

+ Bệnh do nấm: Đạo ôn lá, đạo ôn cổ bông, khô vằn, lem lép hạt...
+ Bệnh do vi khuẩn: Bạc lá, cháy bìa lá,...

Giúp cứng cây, đứng lá, hạn chế đổ ngã, giúp lá đòng xanh bền.

2/ Chai TC TOP 390SC

Sự hòa quyện giữa 3 hoạt chất đặc trị nấm bệnh là Azoxystrobin 210g/l + Difenoconazole 130g/l + Hexanconazole 50g/l với nồng độ thuốc cao hơn, đậm đặc hơn.